Пенсійным забеспячэнні УДЗЕЛЬНІКАЎ ЛІКВІДАЦЫІ НАСТУПСТВАЎ КАТАСТРОФЫ НА ЧАРНОБЫЛЬСКАЙ АЭС, iншых радыяцыйных аварый.

Дзеючым заканадаўствам прадугледжана шэраг ільгот у частцы пенсiённага забеспячэння асобным катэгорыям грамадзян, якія прымалі ўдзел у ліквідацыі наступстваў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС.

Па агульных нормах пенсiйнага заканадаўства ў Рэспубліцы Беларусь права выхаду на працоўную пенсію па ўзросце прадастаўлена ў 2020 годзе мужчынам па дасягненні 62 гады, жанчынам - 57 гадоў, ў 2021 годзе мужчынам у 62 гады 6 месяцаў, жанчынам у 57 гадоў 6 месяцаў і г.д .,

да 2022 года мужчынам у 63 гады, жанчынам у 58 гадоў, пры ўмове выплаты абавязковых страхавых узносаў у 2020 годзе не менш як 17 гадоў 6 месяцаў, ў 2021 годзе - не менш за 18 гадоў і г.д. да 20 гадоў (далей - страхавы стаж працы).

Разам з тым, асобным катэгорыям грамадзян прадастаўляецца права датэрміновага выхаду на пенсію па ўзросту на 5 (10) гадоў раней агульнаўстаноўленага пенсіённага ўзросту, сярод якіх грамадзяне, якія прымалі ўдзел у ліквідацыі наступстваў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС.

Пенсійнае забеспячэнне асоб, якія прымалі ўдзел у ліквідацыі наступстваў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС, і членаў іх сем'яў вырабляецца з улікам нормаў, прадугледжаных Законам Рэспублiкi Беларусь ад 6 студзеня 2009 года "Аб сацыяльнай абароне грамадзян, якія пацярпелі ад катастрофы на Чарнобыльскай АЭС, іншых радыяцыйных аварый" ( далей - Закон аб ЧАЭС).

З пункту гледжання пенсіённага забеспячэння удзельнікі ліквідацыі падпадзяляюцца на дзве катэгорыі:

- удзельнікі ліквідацыі, занятыя на работах па ліквідацыі наступстваў чарнобыльскай катастрофы ў межах 10-кіламетровай зоны;

- удзельнікі ліквідацыі, занятыя на работах па ліквідацыі наступстваў чарнобыльскай катастрофы ў межах зоны эвакуацыі (адчужэння), удзельнікі ліквідацыі іншых радыяцыйных аварый (пункт 1.1., Пункты 3.1. - 3.4. Артыкула 13 Закона аб ЧАЭС).

Удзельнікам ліквідацыі, якiя заняты на работах у межах

10-кіламетровай зоны у 1986 годзе ці не менш за 10 сутак у 1987 г., прадастаўляецца права на датэрміновую пенсію па ўзросце са зніжэннем агульнаўстаноўленага пенсіённага ўзросту на 10 гадоў пры наяўнасці стажу працы не менш за 20 гадоў у жанчын, не менш за 25 гадоў у мужчын і неабходнага страхавога стажу працы (частка 1 артыкула 32 Закона аб ЧАЭС).

Дакументамі, якія пацвярджаюць права на пенсію па вышэйназванай падставы, з'яўляюцца: пасведчанне пацярпелага ад катастрофы на Чарнобыльскай АЭС (з прадастаўленнем ільгот па артыкуле 19 Закона аб ЧАЭС); дакументы, якія пацвярджаюць факт (у 1986 г.) або перыяд (у 1987 г.) працы ў межах 10-кіламетровай зоны.

Час работы па ліквідацыі наступстваў катастрофы на ЧАЭС у межах 10-кіламетровай зоны пацвярджаецца даведкамі працадаўцаў, у якіх захоўваюцца першасныя дакументы аб гэтай працы, а таксама даведкамі архіўных устаноў. У даведцы павінны быць указаны перыяды работы па ліквідацыі наступстваў катастрофы на ЧАЭС, зона радыеактыўнага забруджвання, назва населеных пунктаў, у якіх праходзіла праца, першасныя дакументы, на падставе якіх выдадзена даведка. Падставай для выдачы даведкі могуць служыць камандзіровачныя пасведчанне з адзнакай аб знаходжанні ў адпаведных зонах, ваенны білет і іншыя дакументы, якія змяшчаюць неабходныя звесткі. Форма даведкі зацверджана пастановай Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь ад 2019/09/11 № 44.

З часу аварыі на ЧАЭС прайшло нямала часу, і першасныя дакументы ў працадаўцаў захаваліся не заўсёды. У такіх выпадках для атрымання права на датэрміновую пенсію неабходна звяртацца ў суд.

Для ўдзельнікаў ліквідацыі, занятых на работах па ліквідацыі наступстваў чарнобыльскай катастрофы ў межах зоны эвакуацыі (адчужэння), прадугледжаны іншыя ўмовы прызначэння датэрміновай пенсіі па ўзросту. Пенсія ім прызначаецца са зніжэннем агульнаўстаноўленага пенсіённага ўзросту на 5 гадоў пры ўмове наступлення інваліднасці незалежна ад яе прычыны і групы (акрамя грамадзян, інваліднасць якіх наступіла з прычыны здзяйснення імі вінаватых супрацьпраўных дзеянняў). Акрамя таго, для прызначэння дадзенай пенсіі патрабуецца наяўнасць стажу працы не менш за 20 гадоў у жанчын і не менш за 25 гадоў у мужчын і мінімальнага страхавога стажу працы (частка 2 артыкула 32 Закона аб ЧАЭС).

На аналагічных умовах прызначаецца датэрміновая пенсія па ўзросце грамадзянам, якія прымалі ўдзел у работах па ліквідацыі аварый і іх наступстваў на іншых атамных аб'ектах грамадзянскага або ваеннага прызначэння, а таксама ў выпрабаваннях, вучэннях і іншых работах, звязаных з любымі відамі ядзерных установак, уключаючы ядзерную зброю.

Дакументамі, якія пацвярджаюць права на пенсію па дадзенай аснове з'яўляюцца: пасведчанне пацярпелага ад катастрофы на Чарнобыльскай АЭС (з прадастаўленнем ільгот па артыкуле 19 Закона аб ЧАЭС); заключэнне медыка-рэабілітацыйнай экспертнай камісіі.

Права на датэрміновую пенсію па ўзросту на 10 гадоў пазней агульнаўстаноўленага пенсіённага ўзросту прадастаўлена таксама грамадзянам, якія захварэлі і перанеслі прамянёвую хваробу, інвалідам з прычыны катастрофы на Чарнобыльскай АЭС, іншых радыяцыйных аварый (артыкул 33 Закона аб ЧАЭС):

мужчынам - пры стажы працы не менш за 20 гадоў і неабходнага страхавога стажу работы;

жанчынам - пры стажы працы не менш за 15 гадоў 6 месяцаў. Пачынаючы з 1 студзеня 2017 г. указаны стаж працы штогод з 1 студзеня павялічваецца на 6 месяцаў да дасягнення 20 гадоў.

Падлік датэрміновай пенсіі па ўзросце ўдзельнікам ліквідацыі вырабляецца па агульных нормах пенсiйнага заканадаўства, прадугледжаных Законам Рэспублікі Беларусь ад 17 красавiка 1992 года "Аб пенсійным забеспячэнні" (далей - Закон) для вылічэння пенсіі па ўзросту.

А менавіта, пенсіі па ўзросце (датэрміновыя) прызначаюцца ў памеры 55 працэнтаў сярэднямесячнага заробку, абмежаванага па артыкуле 56 Закона, але не ніжэй мінімальнага памеру пенсіі па ўзросце. За кожны поўны год стажу работы звыш 20 гадоў жанчынам і 25 гадоў мужчынам пенсія, у тым ліку мінімальная, павялічваецца на адзін працэнт заробку, але не менш чым на адзін працэнт мінімальнага памеру пенсіі. Павелічэнне вырабляецца ў межах 20 працэнтаў заробку (мiнiмальнага памеру пенсii) (артыкул 23 Закона).

Перыяд, за які вызначаецца заробак для вылічэння пенсіі, штогод павялічваецца на адзін год. Так, у 2020 годзе заробак для вылічэння пенсіі вызначаецца за апошнія 26 гадоў стажу працы перад прызначэннем пенсіі (артыкул 57 Закона).

Дадаткова да пенсіі ўдзельнікам ліквідацыі наступстваў катастрофы на ЧАЭС прызначаюцца надбаўкі:

- удзельнікам ліквідацыі, якія прымалі ўдзел у ліквідацыі наступстваў катастрофы на ЧАЭС у 1986-1987 гадах у зоне эвакуацыі (адчужэння) або былi занятыя ў гэты перыяд на эксплуатацыi цi iншых работах на ўказанай станцыi (у тым лiку часова накiраваным i камандзiраваным), уключаючы ваеннаслужачых i ваеннаабавязаных , прызваных на спецыяльныя зборы i прыцягнутых да выканання работ, звязаных з ліквідацыяй наступстваў гэтай катастрофы, і ўдзельнікам ліквідацыі іншых радыяцыйных аварый - 50 працэнтаў мінімальнай пенсіі па ўзросту;

- удзельнікам ліквідацыі, якія прымалі ўдзел у ліквідацыі наступстваў катастрофы на ЧАЭС у 1988-1989 гадах у зоне эвакуацыі (адчужэння) або былi занятыя ў гэты перыяд на эксплуатацыi цi iншых работах на ўказанай станцыi (у тым лiку часова накiраваным i камандзiраваным), уключаючы ваеннаслужачых i ваеннаабавязаных , прызваных на спецыяльныя зборы i прыцягнутых да выканання работ, звязаных з ліквідацыяй наступстваў гэтай катастрофы - 25 працэнтаў мінімальнай пенсіі па ўзросту.